Ο δήμος Θίσβης περιλαμβάνει τα χωριά Πρόδρομος, Θίσβη, Δομβραίνα, Ξηρονομή και Ελλοπία. Η Θίσβη έχει χτιστεί επάνω στην ομώνυμη πόλη, ερείπια της οποίας σώζονται στη θέση «Κακόσια». Η περιοχή πρέπει να κατοικούνταν από το 2000 π.Χ. Κατά την αρχαιότητα η Θίσβη ήταν μια από τις πιο ακμαίες πόλεις της Βοιωτίας. Οι κάτοικοί της λάτρευαν τον Ηρακλή, τον Διόνυσο και τον Ερμή. Το 171 π.Χ. λεηλατήθηκε από το ρωμαϊκό στρατό. Μελανές στιγμές έζησε η Θίσβη (όπως και η Δομβραίνα και ο Πρόδρομος) κατά τη γερμανική κατοχή. Στα τέλη του 1943 πολλοί κάτοικοι εκτελέστηκαν, ενώ τα χωριά κάηκαν και ερημώθηκαν.
Η Ελλοπία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Ελικώνα και απέχει 25 χιλιόμετρα από τη Θήβα. Είναι χτισμένη στα νοτιοδυτικά ενός βραχώδους λόφου που λέγεται Κοτρώνι. Στο νότιο μέρος της υπάρχει ένας μικρός ποταμός, που πηγάζει από τον Ελικώνα. Δεν είναι γνωστό το πότε πρωτοκατοικήθηκε το χωριό, πάντως το πρώτο όνομά του ήταν Καραντάς (σημαίνει μαύρη πέτρα). Το 1916 ονομάστηκε Ελλοπία . Παλαιότερα το χωριό ήταν λίγο ανατολικότερα χτισμένο. Σε αυτή τη θέση βρέθηκαν λείψανα οικισμού (Παλαιοκαραντάς). Η δράση των κατοίκων του Καραντά κατά την Ελληνική Επανάσταση ήταν σημαντική, ωστόσο οι αγώνες τους απέτυχαν με αποτέλεσμα να σκοτωθεί από τους Τούρκους ο ιερέας του χωριού Παπά- Αναστάσης.
Σε απόσταση 15’ από τη Θίσβη συναντάμε την Ξηρονομή, πάνω σε μια κοιλάδα γεμάτη αμπέλια και ελιές, μεταξύ του Ελικώνα και των ακτών του Κορινθιακού Κόλπου. Κατά την αρχαιότητα στην περιοχή της Ξηρονομής βρισκόταν ο οικισμός Δονάκων. Ο οικισμός έγινε γνωστός κυρίως από την Κρήνη της Νύμφης, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία καθρεπτίστηκε ο Νάρκισσος, ερωτεύτηκε το είδωλό του και πνίγηκε. Ο οικισμός πρέπει να πήρε το όνομά του από τις καλαμιές (δόνακες στα αρχαία ελληνικά), που υπήρχαν εκεί σε αφθονία. Το χωριό Πρόδρομος χαρακτηρίζεται από πολλούς αμπελώνες και ελαιώνες. Την εποχή της μεγάλης μετανάστευσης το 1960 ο Πρόδρομος έχασε το 50% του πληθυσμού του. Ο σύγχρονος οικισμός βρίσκεται κοντά στις αρχαίες Κορσιές ή Χόστια. Η περιοχή άρχισε να κατοικείται από το τέλος της νεολιθικής εποχής, αλλά τα μνημεία που σώζονται ανήκουν στα αρχαϊκά, στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια (6ος - 1ος π.Χ. αιώνας).
Στη σκιά του Ελικώνα συναντάμε την όμορφη κωμόπολη της Δομβραίνας. Η περιοχή κατοικήθηκε κατά τον 11ο αιώνα από Σλαβικά φύλλα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθιση, αλλά επέδειξε και σπουδαία δράση. Στον αγώνα εναντίον των Τούρκων οι κάτοικοι της Δομβραίνας ήταν από τους πρώτους που σήκωσαν το λάβαρο της ελευθερίας. Μάλιστα, από τον περίφημο πύργο του ο Καραϊσκάκης συντόνιζε τις επιχειρήσεις του ένοπλου αγώνα. Σταθμός στην ιστορία της περιοχής ήταν η μάχη της Δομβραίνας, που άρχισε στις 26 Οκτωβρίου του 1826 και με την οποία ο Καραϊσκάκης κατάφερε να ανακόψει τη δυνατότητα ανεφοδιασμού των Τούρκων του Κιουταχή, οι οποίοι βρίσκονταν στην Αθήνα.
Αξιοθέατα
· Τα ερείπια της αρχαίας Θίσβης βρίσκονται στη σημερινή θέση «Κακόσια». Ίχνη κεραμικής μαρτυρούν την κατοίκηση της περιοχής από το 2000 π.Χ. Στη μυκηναϊκή εποχή χρονολογούνται θαλαμοειδής τάφος και πλήθος σφραγίδων, ενώ από την ακρόπολη σώζονται τμήματα διαφόρων φάσεων. Στο λόφο Παλαιόκαστρο βρίσκεται η οχυρωμένη ακρόπολη της αρχαίας Θίσβης, ενώ στο λόφο Νεόκαστρο βρίσκεται το νοτιοανατολικό τμήμα του οχυρωματικού τείχους της κάτω πόλης. · Τα ερείπια των αρχαίων Κορσιών, λίγο έξω από τον Πρόδρομο (προς το χωριό Σαράντι). Τα μνημεία και η οχύρωση που σώζονται ανήκουν στα αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά χρόνια (6ος με 1ο π.Χ. αιώνα). Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα ερείπια του ναού της Ήρας. Από τα σημαντικότερα τμήματα του αρχαιολογικού χώρου είναι η λεγόμενη βιοτεχνική περιοχή, όπου από διάφορα ευρήματα συμπεραίνεται ότι επρόκειτο για εγκαταστάσεις νηματουργίας. · Αρχαίος οικισμός Δονάκων στην Ξηρονομή. Σώζονται κτίσματα από ογκόλιθους, επιγραφές, πελεκητές πέτρες και μωσαϊκό (φυλάσσεται στο Μουσείο των Θηβών) · Κοντά στον οικισμό Αλυκή, στην ανατολική ακτή του όρμου της Δομβραίνας βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος των Σιφών. Στην περιοχή βρέθηκαν κεραμικά έργα διαφόρων περιόδων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Το οχυρωματικό τείχος (4ος αιώνας π.Χ.) ορθώνεται σε καλή κατάσταση. Διατηρούνται επίσης 6 πύργοι και 3 πύλες (η μία - η κύρια- είναι κοντά στην παραλία). ). · Στο ύψωμα της Δομβραίνας υπάρχει το κάστρο του Καραϊσκάκη. · Στην Ξηρονομή λειτουργεί ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο του κ. Μπλάνου. · Σε υψόμετρο 700 μέτρων στα βορειοανατολικά της Δομβραίνας συναντάμε την Ιερά Μονή της Παναγίας Μακαριώτισσας. Η μονή ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα. Σήμερα σώζονται το Καθολικό και η ανατολική πτέρυγα των κελιών. Επίσης σε καλή κατάσταση είναι και το εξωτερικό παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή. · Λίγο έξω από τον Πρόδρομο, στο δρόμο προς το Σαράντι, συναντάμε την Ιερά Μονή Ταξιαρχών. Η Μονή χτίστηκε τον 11ο αιώνα και βρίσκεται σε μια κατάφυτη περιοχή, γεμάτη καρυδιές και οπωροφόρα δέντρα. · Η μονή Οσίου Σεραφείμ Δομβούς βρίσκεται στους πρόποδες του Ελικώνα, κοντά στον οικισμό Πρόδρομος. Είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Χρονολογείται τον 12ο μ.Χ. αιώνα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι ανέβηκαν στη στέγη της εκκλησίας και έβαλαν φωτιά μαζί με θειάφι και άλλες εύφλεκτες ύλες και έτσι κατέστρεψαν ό,τι ωραίο και σπάνιο υπήρχε εντός του ναού. Στον πρόναο βρίσκεται ο τάφος του ιδρυτή του μοναστηριού, Οσίου Σεραφείμ. · Ένας εντυπωσιακός νερόμυλος, πρόσφατα αναπαλαιωμένος, δεσπόζει στον Πρόδρομο.
Φυσικές ομορφιές
Σχεδόν όλα τα χωριά του δήμου έχουν τα επίνειά τους. Τόσο από την Ελλοπία όσο και από την Ξηρονομή φτάνετε γρήγορα στον ορμίσκο της Αλυκής με τα καταγάλανα νερά. Στην Αλυκή μπορείτε να κολυμπήσετε και να κάνετε θαλάσσιο σκι. Λίγο πριν τη Δομβραίνα υπάρχει δρόμος που οδηγεί στον ήσυχο και πολύ γραφικό Αι-Γιάννη. Επίσης, σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από τη Θίσβη συναντάμε την παραλία Σαράντι. Συνεχίζοντας βορειοδυτικά σε μια μαγευτική διαδρομή στο χείλος του γκρεμού με θέα τις Αλκυονίδες νήσους βρίσκουμε την αμμώδη παραλία του Αγ. Νικολάου.
Χρήσιμες Πληροφορίες
Εκδηλώσεις Στη Θίσβη διοργανώνονται κάθε χρόνο τα «Ηράκλεια». Τα Ηράκλεια ήταν γιορτές που τελούνταν προς τιμήν του Ηρακλή. Σήμερα, οι εκδηλώσεις φιλοδοξούν να αναβιώσουν τα ομώνυμα λαμπρά πολιτιστικά δρώμενα, που οργανώνονταν στην περιοχή κατά την αρχαιότητα. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ημερίδες, εκθέσεις και μουσικοχορευτικές παραστάσεις.
Υποδομές Σε όλα τα χωριά του δήμου Θίσβης υπάρχουν καταλύματα και ταβέρνες, όπου μπορείτε να γευθείτε παραδοσιακές γεύσεις. Μην παραλείψετε να φάτε φρέσκο ψάρι στις ταβέρνες στον Άη Γιάννη, στην Αλυκή, στο Σαράντι και στον Άγιο Νικόλαο.